news student; महाराष्ट्र राज्यातील शैक्षणिक क्षेत्रात एक महत्त्वपूर्ण बदल होत आहे, ज्याचा परिणाम लाखो विद्यार्थी आणि त्यांच्या पालकांवर होणार आहे. शैक्षणिक वर्ष २०२४-२५ अंतिम टप्प्यात असताना, शालेय शिक्षण विभागाने एक महत्त्वाचा निर्णय घेतला आहे की याप्रमाणे पहिली ते नववी पर्यंतच्या सर्व वर्गांच्या परीक्षा एकाच वेळी घेतल्या जाणार आहेत. या निर्णयामुळे राज्यातील शाळा, शिक्षक, विद्यार्थी आणि पालक यांच्यात विशेष गतिविधी सुरू झाली आहे.
नवीन परीक्षा पद्धतीचे स्वरूप;
यापूर्वी पहिली ते नववीच्या विद्यार्थ्यांच्या परीक्षा टप्प्याटप्प्याने घेतल्या जात असत. प्रत्येक शाळा आपल्या सोयीनुसार विभिन्न वर्गांच्या परीक्षा विभिन्न कालावधीत आयोजित करत असे. साधारणपणे एप्रिल महिन्याच्या पहिल्या किंवा दुसऱ्या आठवड्यात या परीक्षा संपवल्या जात असत, आणि त्यानंतर विद्यार्थ्यांना उन्हाळी सुट्टी मिळत असे.
परंतु या शैक्षणिक वर्षात एक महत्त्वपूर्ण बदल करण्यात आला आहे. राज्य शैक्षणिक संशोधन व प्रशिक्षण परिषदेकडून (SCERT) यासंदर्भात नवीन आदेश जारी करण्यात आले आहेत. या आदेशानुसार, पहिली ते नववीच्या सर्व विद्यार्थ्यांच्या वार्षिक परीक्षा एकाच वेळी, ५ एप्रिल ते २५ एप्रिल २०२५ या कालावधीत घेतल्या जाणार आहेत. हा निर्णय राज्यातील सर्व शाळांना लागू होणार आहे.
नवीन वेळापत्रकाचे महत्त्व;
या नवीन परीक्षा वेळापत्रकाचे अनेक महत्त्वपूर्ण पैलू आहेत:
१. एकसमान मूल्यांकन: एकाच वेळी सर्व विद्यार्थ्यांच्या परीक्षा घेतल्याने मूल्यांकन पद्धतीत एकसमानता येईल. यामुळे राज्यभरातील विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक प्रगतीचे तुलनात्मक मूल्यांकन करणे शक्य होईल.
२. शैक्षणिक गुणवत्ता सुधारणा: एकाच वेळेच्या परीक्षा पद्धतीमुळे विद्यार्थ्यांची तयारी, शिक्षकांचे अध्यापन आणि शाळांचे प्रशासन यामध्ये सुसूत्रता येईल. यामुळे शैक्षणिक गुणवत्ता सुधारण्यास मदत होईल.
३. पारदर्शकता: परीक्षा प्रक्रिया अधिक पारदर्शक होईल. विशेषत: पाचवी ते आठवीच्या विद्यार्थ्यांच्या उत्तरपत्रिका जतन करून ठेवाव्या लागणार आहेत, आणि त्यांची ‘डायट’ किंवा शिक्षणाधिकाऱ्यांकडून कधीही पडताळणी होऊ शकते.
४. नवीन शैक्षणिक धोरणाची तयारी: या नवीन परीक्षा पद्धतीमधून राज्य सरकार येणाऱ्या नवीन शैक्षणिक धोरणाची (NEP) अंमलबजावणी करण्याची तयारी करत आहे.
परीक्षा वेळापत्रकाचे विस्तृत स्वरूप;
नवीन परीक्षा वेळापत्रकानुसार, राज्यातील सर्व शाळांमधील पहिली ते नववीच्या विद्यार्थ्यांच्या वार्षिक परीक्षा ५ एप्रिल ते २५ एप्रिल २०२५ या दरम्यान घेतल्या जाणार आहेत. या परीक्षांचे आयोजन प्रत्येक शाळेत एकाच वेळी केले जाईल. हे विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक प्रगतीचे मूल्यांकन करण्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे.
सध्या २०२४-२५ चे शैक्षणिक वर्ष अंतिम टप्प्यात असून, बहुतांश शाळांमध्ये पहिली ते नववीच्या विद्यार्थ्यांची परीक्षा पूर्वतयारी सुरू झाली आहे. विद्यार्थ्यांची तोंडी परीक्षा घेतली जात असून, याद्वारे त्यांच्या शैक्षणिक प्रगतीचे प्राथमिक मूल्यांकन केले जात आहे.
परीक्षा झाल्यानंतर १ मे २०२५ रोजी निकाल जाहीर करण्यात येणार आहे. हा निकाल वेळेवर जाहीर करण्यासाठी मुख्याध्यापकांना विशेष प्रयत्न करावे लागणार आहेत, कारण एकाच वेळी सर्व वर्गांच्या परीक्षा झाल्यामुळे उत्तरपत्रिकांचे मूल्यांकन आणि निकाल तयार करण्यासाठी कमी वेळ मिळणार आहे.
उत्तरपत्रिकांचे जतन आणि पडताळणी;
या नवीन परीक्षा पद्धतीमध्ये एक महत्त्वपूर्ण बदल असा आहे की इयत्ता पाचवी ते आठवीच्या विद्यार्थ्यांच्या उत्तरपत्रिका शाळांना जतन करून ठेवाव्या लागणार आहेत. या उत्तरपत्रिकांची ‘डायट’ (जिल्हा शिक्षण आणि प्रशिक्षण संस्था) किंवा शिक्षणाधिकाऱ्यांकडून कधीही पडताळणी होऊ शकते. यामुळे मूल्यांकन प्रक्रियेत पारदर्शकता आणि जबाबदारी वाढेल.
उत्तरपत्रिकांच्या जतनाची ही प्रक्रिया शिक्षकांना आणि शाळांना अधिक जबाबदार बनवेल. यामुळे विद्यार्थ्यांचे मूल्यांकन अधिक योग्य आणि न्याय्य होईल. शिवाय, याद्वारे शैक्षणिक गुणवत्ता नियंत्रणही शक्य होईल.
शाळा आणि शिक्षकांसमोरील आव्हाने;
नवीन परीक्षा पद्धतीमुळे शाळा आणि शिक्षकांसमोर काही आव्हाने उभी राहणार आहेत:
१. वेळेचे व्यवस्थापन: एकाच वेळी सर्व वर्गांच्या परीक्षा घेणे आणि त्यांचे मूल्यांकन करणे हे शाळांसाठी आणि शिक्षकांसाठी एक मोठे आव्हान असेल. विशेषत: निकाल तयार करण्यासाठी अत्यंत कमी वेळ उपलब्ध असेल.
२. मनुष्यबळ व्यवस्थापन: एकाच वेळी इतक्या मोठ्या प्रमाणात परीक्षा घेण्यासाठी आणि त्यांचे मूल्यांकन करण्यासाठी पुरेसे मनुष्यबळ व्यवस्थापित करणे शाळांसाठी आव्हानात्मक असेल.
३. भौतिक सुविधा: अनेक शाळांमध्ये एकाच वेळी सर्व वर्गांच्या परीक्षा घेण्यासाठी पुरेशा वर्गखोल्या आणि इतर भौतिक सुविधा उपलब्ध नसतील. यामुळे परीक्षा वेळापत्रकात योग्य नियोजन करावे लागेल.
विद्यार्थी आणि पालकांसाठी सूचना;
या नवीन परीक्षा पद्धतीच्या संदर्भात विद्यार्थी आणि पालकांनी काही महत्त्वपूर्ण बाबींची दखल घेणे आवश्यक आहे:
१. वेळेचे नियोजन: विद्यार्थ्यांनी परीक्षेच्या तयारीसाठी वेळेचे योग्य नियोजन करावे. एप्रिल महिन्यात सलग परीक्षा असल्याने, अभ्यासाचे वेळापत्रक आताच तयार करावे.
२. सर्व विषयांवर लक्ष: या परीक्षा वेळापत्रकामुळे विद्यार्थ्यांना सर्व विषयांची एकाच वेळी तयारी करावी लागेल. त्यामुळे सर्व विषयांवर समान लक्ष देणे महत्त्वाचे आहे.
३. उन्हाळी सुट्टीचे नियोजन: परीक्षा एप्रिल अखेरपर्यंत चालणार असल्याने, उन्हाळी सुट्टीचे नियोजन त्यानुसार करावे लागेल. कुटुंबाचे प्रवास किंवा इतर कार्यक्रम मे महिन्यापासून नियोजित करावे.
४. नियमित अभ्यास: परीक्षेच्या अंतिम क्षणी अभ्यासावर ताण येऊ नये यासाठी नियमित अभ्यास करावा. दररोज काही तास अभ्यासासाठी राखून ठेवावे.
नवीन शैक्षणिक धोरणाची दिशा;
या नवीन परीक्षा पद्धतीमधून राज्य सरकार येणाऱ्या नवीन शैक्षणिक धोरणाची (NEP) अंमलबजावणी करण्याची तयारी करत आहे. नवीन शैक्षणिक धोरणात परीक्षा पद्धतीमध्ये महत्त्वपूर्ण बदल अपेक्षित आहेत. विद्यार्थ्यांचे सर्वांगीण मूल्यांकन, कौशल्य-आधारित शिक्षण आणि सातत्यपूर्ण मूल्यांकन यांवर भर दिला जाणार आहे.
या दृष्टीने पहिली ते नववीच्या परीक्षा एकाच वेळी घेण्याचा निर्णय हा नवीन शैक्षणिक धोरणाच्या अंमलबजावणीकडे टाकलेले एक पाऊल मानले जाऊ शकते. राज्य सरकारचा हा प्रयत्न शिक्षण क्षेत्रात सुधारणा घडवून आणण्याच्या दृष्टीने महत्त्वपूर्ण आहे.
महाराष्ट्र राज्यातील शैक्षणिक क्षेत्रात होणारा हा बदल निश्चितच महत्त्वपूर्ण आहे. पहिली ते नववीच्या विद्यार्थ्यांच्या परीक्षा एकाच वेळी घेण्याचा निर्णय हा शैक्षणिक सुधारणांच्या दिशेने टाकलेले एक पाऊल आहे. यामुळे शालेय शिक्षणात एकसमानता, पारदर्शकता आणि गुणवत्ता वाढीस मदत होईल.
शाळा, शिक्षक, विद्यार्थी आणि पालक यांनी या बदलाचा सकारात्मक स्वीकार करून, त्यानुसार आपली तयारी केल्यास, ही नवीन पद्धती यशस्वी होईल. या नवीन परीक्षा पद्धतीचा लाभ राज्यातील लाखो विद्यार्थ्यांना होईल आणि महाराष्ट्राच्या शैक्षणिक गुणवत्तेत वाढ होईल.
