Weather News; मागील काही दिवसांपासून महाराष्ट्रासह देशाच्या विविध भागांमध्ये हवामानात मोठ्या प्रमाणात बदल पाहायला मिळत आहेत. एप्रिल महिन्याच्या सुरुवातीपासूनच महाराष्ट्रात हवामानाची अनपेक्षित स्थिती निर्माण झाली आहे. अवकाळी वातावरणाचे सावट विरून आता पुन्हा एकदा सूर्याच्या तीव्र किरणांमुळे राज्यभर उष्णतेचा आगडोंब माजताना दिसत आहे. प्रस्तुत लेखामध्ये आपण महाराष्ट्र राज्यासह भारतातील विविध राज्यांमधील हवामानाची सद्यस्थिती आणि पुढील काळात अपेक्षित बदलांचा आढावा घेणार आहोत.
महाराष्ट्रातील वर्तमान हवामान स्थिती
राज्यातील बहुतांश भागांमध्ये तापमानाचा पारा चाळीशीच्या पुढे गेला आहे. सर्वाधिक तापमानाची नोंद अकोला येथे करण्यात आली असून, तेथे तापमान 44.1 अंश सेल्सिअस इतके नोंदवण्यात आले आहे. याच वेळी राज्याच्या विविध भागांमध्ये हवामानाचे भिन्न स्वरूप पाहायला मिळत आहे.
विदर्भ
विदर्भात तुरळक ठिकाणी उष्णतेची लाट येण्याची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. या भागातील नागरिकांनी सतर्कता बाळगण्याची गरज असून, विशेषतः दुपारच्या वेळी बाहेर पडणे टाळावे असे आवाहन करण्यात आले आहे. विदर्भातील बहुतांश जिल्ह्यांमध्ये पारा 42 ते 44 अंशादरम्यान राहण्याची शक्यता असून, हवेतील आर्द्रता कमी असल्याने उष्णतेचा दाह तीव्रतेने जाणवण्याची शक्यता आहे.
कोकण आणि उत्तर मध्य महाराष्ट्र
कोकण आणि उत्तर मध्य महाराष्ट्रातील जिल्ह्यांमध्ये तुरळक ठिकाणी उष्ण आणि दमट परिस्थिती राहण्याची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. या भागात हवेतील आर्द्रतेचे प्रमाण जास्त असल्याने अनुभवजन्य तापमान (फील टेम्परेचर) नोंदवलेल्या तापमानापेक्षा अधिक असू शकते. यामुळे नागरिकांना जास्त त्रास होण्याची शक्यता आहे.
दक्षिण मध्य महाराष्ट्र
दक्षिण मध्य महाराष्ट्रातील जिल्ह्यांमध्ये तुरळक ठिकाणी विजांच्या कडकडाटासह वादळी वारे आणि हलक्या ते मध्यम स्वरूपाच्या पावसाची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. या भागात ताशी 30 ते 40 किमी वेगाने वारे वाहतील असा इशारा हवामान विभागाने जारी केला आहे. वादळी वाऱ्यांमुळे वृक्ष कोसळणे किंवा विद्युत पुरवठा खंडित होण्याचा धोका असू शकतो.
मराठवाडा
मराठवाडा पट्ट्यातील जिल्ह्यांमध्ये तुरळक ठिकाणी सायंकाळनंतरही तापमानाचा पारा उंचावलेला राहण्याची शक्यता आहे. यामुळे रात्रीच्या वेळीही तापमानात फारशी घट होणार नाही, जे नागरिकांसाठी अडचणीचे ठरू शकते. या भागात दिवसभरात तापमान 43 ते 45 अंशांपर्यंत पोहोचण्याची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे.
मुंबई आणि उपनगरे
मुंबई शहर आणि उपनगरांमध्येही हवामानाचे चित्र फारसे वेगळे नाही. किनारपट्टी भागांत तापमानाचा आकडा काही अंशांनी खालावला असला तरी हवेतील आर्द्रतेमुळे तापमानाचा दाह मात्र तुलनेने अधिकच जाणवत आहे. पुढील 24 तासांमध्ये मुंबईत उष्ण-दमट वातावरणाचा अंदाज हवामान विभागाकडून व्यक्त करण्यात आला आहे. मुंबईत दिवसभरात तापमान 34 ते 36 अंशांदरम्यान राहण्याची शक्यता असून, हवेतील आर्द्रतेमुळे अनुभवजन्य तापमान 40 अंशांपर्यंत जाणवू शकते.
देशातील इतर राज्यांतील हवामान स्थिती
केंद्रीय हवामानशास्त्र विभाग (आयएमडी) ने देशातील नऊ राज्यांना उष्णतेच्या लाटेचा इशारा दिला आहे. यामध्ये राजस्थान, मध्य प्रदेश आणि गुजरात या राज्यांचा प्रामुख्याने समावेश आहे. राजस्थानच्या सीमा भागात सर्वाधिक 45.6 अंश इतक्या तापमानाची नोंद करण्यात आली असून, हा देशातील सर्वाधिक उष्ण भाग असल्याचे हवामान विभागाने स्पष्ट केले आहे.
उत्तर भारतातील बहुतांश राज्यांमध्ये उष्णतेचे प्रमाण वाढले असून, दिल्ली, हरियाणा, पंजाब, उत्तर प्रदेश आणि राजस्थान या राज्यांमध्ये तापमान 40 ते 46 अंशादरम्यान नोंदवण्यात आले आहे. या भागात उष्णतेच्या लाटेचा प्रभाव अधिक तीव्र असण्याची शक्यता आहे.
दक्षिण आणि ईशान्य भारतात मात्र वेगळेच चित्र आहे. येथे वादळी वारे आणि पावसाचा तडाखा बसण्याची शक्यता आहे. विशेषतः दक्षिणेकडील किनारपट्टी भागात नागरिकांनी सतर्क राहण्याचा इशारा हवामान विभागाने जारी केला आहे. केरळ, तामिळनाडू, आंध्र प्रदेश आणि कर्नाटक या राज्यांच्या किनारपट्टी भागात मुसळधार पावसासह वादळी वाऱ्यांची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे.
ईशान्य भारतातील आसाम, मेघालय, मणिपूर, नागालँड, त्रिपुरा आणि मिझोरम या राज्यांमध्ये वादळी वाऱ्यांसह मध्यम ते जोरदार पावसाची शक्यता आहे. या भागात भूस्खलन आणि पूरसदृश परिस्थिती निर्माण होण्याचा धोका असू शकतो.
हवामानातील बदलांचे संभाव्य परिणाम
आरोग्यावरील परिणाम
उष्णतेच्या लाटेमुळे विविध आरोग्य समस्या उद्भवू शकतात. यामध्ये उष्माघात (हीट स्ट्रोक), सूर्यताप, डिहायड्रेशन आणि थकवा यांचा प्रामुख्याने समावेश होतो. वृद्ध व्यक्ती, लहान मुले आणि दीर्घकालीन आजारांनी ग्रस्त असलेल्या व्यक्तींना विशेष काळजी घेण्याची आवश्यकता आहे. उष्णतेच्या दिवसांमध्ये भरपूर पाणी पिणे, सावलीत राहणे आणि शक्य तितके थंड वातावरणात राहण्याचा सल्ला देण्यात येत आहे.
शेती आणि जलस्रोतांवरील परिणाम
उष्णतेच्या लाटेमुळे शेतीवरही विपरीत परिणाम होऊ शकतो. उष्णतेमुळे पिकांचे नुकसान होण्याची शक्यता असते. त्याचबरोबर जलस्रोतांमध्ये पाण्याची पातळी घटण्याचा धोका असतो. यामुळे पाणीटंचाईची समस्या उद्भवू शकते. शेतकऱ्यांनी पिकांना योग्य वेळी पाणी देणे आणि पाणी व्यवस्थापनावर विशेष लक्ष देण्याची गरज आहे.
विद्युत मागणीत वाढ
उष्णतेमुळे वातानुकूलित यंत्रे आणि पंख्यांचा वापर वाढतो, ज्यामुळे विद्युत मागणीत मोठ्या प्रमाणात वाढ होते. याचा परिणाम विद्युत पुरवठ्यावर होऊ शकतो आणि काही भागांमध्ये भारनियमन (लोडशेडिंग) करावे लागू शकते. नागरिकांनी विद्युत उपकरणांचा काटकसरीने वापर करणे आवश्यक आहे.
- उष्णतेच्या
सुरक्षितता उपाय आणि सूचना
हवामान विभागाने दिलेल्या इशाऱ्यानुसार, नागरिकांनी खालील सुरक्षितता उपाय अवलंबावेत:
लाटेदरम्यान:
- दुपारी 11 ते 4 या कालावधीत शक्यतो बाहेर जाणे टाळावे.
- भरपूर प्रमाणात पाणी आणि द्रवपदार्थ सेवन करावे.
- हलके, सैल आणि गडद रंगाचे कपडे परिधान करावे.
- वृद्ध व्यक्ती, लहान मुले आणि आजारी व्यक्तींची विशेष काळजी घ्यावी.
- घराबाहेर जाताना छत्री, टोपी किंवा दुपट्टा वापरावा.
- वादळी वाऱ्यांदरम्यान:
- बाहेर जाणे टाळावे आणि सुरक्षित स्थानी राहावे.
- विद्युत उपकरणे सुरक्षित ठेवावीत आणि आवश्यक नसल्यास प्लग काढून ठेवावे.
- जुनी झाडे, इमारती आणि विद्युत खांबांपासून दूर राहावे.
- वाहन चालवताना विशेष काळजी घ्यावी.
- पावसादरम्यान:
- खालच्या भागातील रस्ते आणि पुलांवर जाणे टाळावे.
- वीज पडण्याची शक्यता असल्यास मोकळ्या जागेत उभे राहू नये.
- पाणी साचलेल्या ठिकाणी जाणे टाळावे.
- आपत्कालीन संपर्क क्रमांक हाताशी ठेवावे.
येत्या 24 तासांमध्ये महाराष्ट्रासह देशाच्या विविध भागांमध्ये हवामानाचे तालरंग बदलणार आहेत. विदर्भातील नागरिकांसह राजस्थान, मध्य प्रदेश आणि गुजरातमधील नागरिकांनी उष्णतेच्या लाटेपासून सावध राहण्याची गरज आहे. तर दक्षिण आणि ईशान्य भारतातील नागरिकांनी वादळी वारे आणि पावसापासून सावधगिरी बाळगावी.
हवामान विभागाने दिलेल्या सूचनांचे पालन करणे आणि आवश्यक त्या सुरक्षितता उपायांचा अवलंब करणे गरजेचे आहे. त्याचबरोबर पर्यावरणातील बदलांकडे लक्ष देऊन दीर्घकालीन उपाययोजनांवरही विचार करण्याची गरज आहे. नागरिकांनी स्वतःच्या आरोग्याची काळजी घेत, सतर्क राहावे आणि हवामान विभागाच्या नियमित अपडेट्सवर लक्ष ठेवावे.
हवामानातील बदल हे नैसर्गिक चक्राचा भाग असले तरी त्यांच्या तीव्रतेमध्ये होणारी वाढ ही चिंतेचा विषय आहे. योग्य नियोजन आणि सावधगिरीने या बदलांशी जुळवून घेता येऊ शकते. आपली सुरक्षितता आपल्याच हातात आहे, या जाणिवेने सावधगिरी बाळगणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.